Op 22 oktober verschijnt het boek ‘Belofte van de eeuwen’, geschreven door Harold ten Cate, voorganger van de Baptistengemeente Zuidwest Friesland. Een boek dat diep gravende bijbelstudies over de kerstgeschiedenis combineert met ruim 35 grotendeels nieuwe kerstliederen. Een interview.

Het boek ontstond in de gemeente, vertelt Harold. “In 2017 verzorgde ik een bijbelstudieserie met als thema ‘Onderweg naar Kerst met Lucas’. Daarbij doken we diep in de geschiedenis van het eerste hoofdstuk, de aanloop naar de kerstgeschiedenis. We lezen deze gedeelten ieder jaar en denken vaak wel te weten waar het kerstverhaal over gaat, maar er zit zoveel meer in! Eerder dat jaar had ik een aantal kerstliederen vertaald en geschreven, in samenwerking met Joke Buis, Gerald Troost en Lev. Zo was ik de hele zomer met kerstliederen bezig geweest en het leek mij mooi om die liederen te gebruiken bij de bijbelstudieavonden: een combinatie van studie en mooie muziek dus. Dat gaf een bijzondere sfeer aan de avonden: het werden een soort vieringen in het klein. De serie werd door veel mensen in de gemeente gevolgd en ik kreeg er veel positieve reacties op. Twee jaar later heb ik hetzelfde nog eens gedaan met het Evangelie van Matteüs.”

Historische achtergronden

Naderhand kreeg Harold het idee om de studies nog verder uit te gaan werken. “Dat gaf me de kans om dieper op de historische achtergrond in te gaan. Ik verdiepte me onder meer in de geschriften van Flavius Josephus, een tijdgenoot van de evangelieschrijvers. Door zijn geschiedschrijving te lezen, gingen er veel vensters open. Bijvoorbeeld over Herodes en Augustus, bekende namen uit het kerstevangelie. Wat speelde er in de samenleving? Welke spanningen waren er, welke verwachtingen? En waar kwamen de Romeinen trouwens ineens vandaan? Als je je in die dingen verdiept, gaat het verhaal steeds meer leven.”

De coronatijd gaf de voorganger gelegenheid om het boek af te ronden. “Daarbij heb ik de sfeer van de avonden geprobeerd mee te nemen naar het boek, door voor en na elk hoofdstuk een bijpassend lied te plaatsen, voornamelijk nieuwe liederen die ik zelf heb geschreven of vertaald. Op die manier doet het boek ook liturgische handreikingen. Ik denk dat die combinatie van stevige Bijbelstudie en lied redelijk uniek is. En ik moedig de lezer aan om de liederen te beluisteren en mee te zingen – zo kun je actief antwoord geven op het hoofdstuk dat je hebt gelezen. In totaal staan er ruim 35 liederen in en achterin het boek is een register opgenomen met verwijzing naar de bijbehorende bladmuziek.”

Eyeopeners

Zijn studie naar de geschiedenis bezorgde Harold de nodige eyeopeners. “Bijvoorbeeld dat Herodes tot over zijn oren verdiept was in de astrologie. Het gonsde in Jeruzalem van de geluiden dat er een Messias zou komen en Herodes was altijd alert op bedreiging van zijn troon. Maar als er dan ‘magoi’ komen die vertellen dat ze een ster hebben gezien, dan gaan bij hem de alarmbellen rinkelen. De kindermoord in Bethlehem past ook helemaal bij de manier waarop hij zijn onderdanen onder de duim hield. Twee jaar voor de wijzen kwamen, had hij nog twee van zijn eigen zonen gedood, omdat hij bang was zijn macht aan hen te verliezen.”

De ster

Harold heeft zich ook met veel interesse in de ster verdiept. “Mensen uit verschillende disciplines – denk aan theologen, historici, astronomen – hebben zich daar al over gebogen: wat kan dat toch zijn geweest? Met hulp van Marco de Vos, die bijbelwetenschapper én astronoom is, heb ik hier in het boek aandacht aan besteed. Ik ben dankbaar dat ik een beroep op hem kon doen, want ik spreek de taal van de astronomie zelf natuurlijk niet.” En als hij dan toch namen noemt, wil hij die van Henk Bakker niet onvermeld laten: “Hij heeft mij enorm aangemoedigd om dit boek te schrijven en er een uitgever voor te zoeken, hij heeft meegelezen met de studies over het Lucas-evangelie en mij goede feedback gegeven. Hoewel ik geen student meer ben aan het Baptisten Seminarium, voelde dit voor mij toch weer als die ‘leergemeenschap’, waarin je samen verder komt dan alleen.”

Wachten en verwachten

Het boek gaat verder in op de periode tussen het Oude en het Nieuwe Testament in. “Daar zitten vier eeuwen tussen! Vier eeuwen waarin Israël het zonder profeten moest doen. Natuurlijk waren er de beloften waar ze zich aan vast konden houden, maar de moed zal de mensen ook wel eens in de schoenen zijn gezonken. En dan komt opeens de engel Gabriel die de komst van een nieuwe profeet, Johannes, aankondigt; God begint iets nieuws. In onze instant-maatschappij zijn we niet gewend om lang en geduldig op iets te wachten. We bidden ergens voor en denken al snel dat God niet luistert. Zo lopen veel christenen rond met onverhoorde gebeden. Israël kende dit ook: men moest soms eeuwen wachten op de vervulling van Gods beloften. Denk ook aan de taal van de Psalmen, die we misschien een beetje verleerd zijn: die staan vol met wachten en verwachten, uitzien, smeken.”

Hoop door Simeon

Een lied dat Harold persoonlijk erg dierbaar is, is ‘Nu laat U mij in vrede gaan’, dat hij in 2014 schreef met Adrian Roest, de pianist van Sela. “Het gaat over het verhaal van Simeon die ‘de vertroosting van Israël verwachtte’, zoals het in Lucas 2 staat. Hij kreeg de bijzondere belofte van God dat hij de komst van de Messias nog mee zou maken. Ik vraag me dan af: zou hij zijn vrienden ooit over die belofte hebben verteld? Hoe zouden wij reageren als iemand heel stellig zou zeggen: ik heb de belofte dat ik Jezus’ wederkomst meemaak …? Maar Simeon maakt mee dat de belofte uitkomt: hij is in de tempel als Jozef en Maria Jezus daar komen opdragen. Dan zegt hij: ‘Ik heb de Redder gezien, nu kan ik in vrede sterven.’ Wat een hoop geeft dit: wij leven ook met beloften die al eeuwen staan en hebben alle reden te geloven dat God die eveneens zal vervullen. Het lied eindigt dan ook met de woorden: ‘Wanneer ik hier mijn ogen sluit, heet U mij welkom in uw huis. Ik leef het leven tegemoet, tot ik U zie en U ontmoet!’”

‘Belofte van de eeuwen’ is voor een breed publiek bedoeld. “Theologisch heb ik mijn huiswerk goed gedaan, dus ik hoop dat het collega’s aanspreekt en ideeën geeft voor goede preken. Tegelijk heb ik het willen schrijven op een manier die voor iedereen toegankelijk is en het bijbellezende gemeentelid tot zegen zal zijn. Het boek bestaat uit 32 hoofdstukken, dus je zou er bijvoorbeeld de hele adventsperiode elke dag eentje kunnen lezen.”

Het boek is vanaf 22 oktober te bestellen via www.boekscout.nl.

Gerdien Karssen,
Communicatiemedewerker Unie-ABC