Is de Bijbel de baas in de kerk? Veel actuele en urgente vragen in onze kerken hangen samen met de vragen rondom Schriftgezag in onze tijd. Tegelijk neemt het bijbelgebruik onder christenen sterk af, zoals blijkt uit recent onderzoek.
Tijdens de conferentie Bijbel in Beweging op 25 november, georganiseerd door het Baptisten Seminarium en de James Wm. McClendon Chair van de VU Amsterdam, gingen theologen, voorgangers, studenten en andere belangstellenden over het onderwerp in gesprek. Sprekers waren Henk Bakker, Henk van den Belt en Ilonka Terlouw.
Opening
De dag werd geopend door Hans Riphagen, rector van het Seminarium. "Het thema leeft", constateerde hij meteen maar: "We waren al blij geweest met vijftig aanmeldingen, maar we hebben de inschrijving zelfs moeten sluiten. Met negentig mensen is de zaal hier echt vol." Het is niet verwonderlijk dat het onderwerp leeft, aldus Hans. "Uit onderzoek blijkt dat nog maar de helft van de christenen in Nederland zelf in de Bijbel leest, en dat is inclusief de zondagse dienst. Daarnaast zijn er verschuivingen op het gebied van het gezag van de Schrift: beschouwt de ene gelovige de Bijbel 'van kaft tot kaft' als Gods Woord, de ander gebruikt hem als een boek met wijze lessen - en alle variaties daar tussenin. Daarmee is het ook een spannend thema."
Hans las Lucas 1:1-4, waarin de schrijver verklaart dat hij nauwkeurig alles is nagegaan alvorens het Evangelie op papier te zetten. "Deze woorden geven een inkijkje in de vroegste overlevering van het evangeliewoord. Het ontroert me te bedenken hoe Lucas de ooggetuigen is gaan opzoeken om hun verhaal te horen. Deze mensen hebben ergens in hun leven Jezus ontmoet, hebben ervan getuigd en zijn, zonder het te weten, onderdeel geworden van de overlevering die 2000 jaar later nog klinkt."
Henk Bakker
De lezing van Henk Bakker was getiteld: 'Dít is dát, en dan is nu', een citaat van James McClendon. Hij benadrukte onder meer het belang van interpretatief leiderschap: zoals Petrus deed in Handelingen 2, waar hij, vervuld door de Heilige Geest, duiding aanbrengt in wat de mensen met Pinksteren zien gebeuren.
"Hier op het Seminarium leren we de studenten om met Gods Woord te leven en het ook door te geven. Daarvoor moeten ze vijf antennes ontwikkelen: een antenne naar de Bijbel - je moet jezelf bronnen in de Schrift; een antenne naar de tijd waarin de Bijbel geschreven is - hoe leefde men toen, wat speelde er; een antenne naar déze tijd - weten wat er in de samenleving speelt; een antenne naar de kerk - welke vragen leven daar; en een antenne naar je eigen hart - weten wie je zelf bent."
In baptistenkringen mag iedereen aan interpretatief leiderschap doen. "Daarbij is wel belangrijk om die antennes te blijven ontwikkelen, jezelf te blijven controleren, je oordeel zo lang mogelijk uit te stellen. Ook in de vrije kerken zie je de ontwikkeling dat mensen hier steeds minder aan toe komen. Mensen luisteren te veel naar zichzelf en stellen hun eigen inzicht boven de inzichten van de Schrift en de inzichten van de geloofsgemeenschap door de eeuwen heen." Zo is er ook vrijzinnigheid bij niet-vrijzinnigen, stelde hij. "Het is prima om met eigen ideeen te komen, maar laat je controleren: door je peers, door de eeuwenoude traditie, kom met argumenten en ga in gesprek. Ik zoek niet een nieuw fundamentalisme, maar een nieuw biblicisme."
Bekijk hieronder de hele lezing terug:
Ilonka Terlouw
De lezing van Ilonka Terlouw was getiteld: 'Christelijke levenskunst: oefening in leven in het licht van het Bijbelse narratief'. Ilonka stelde dat we bij de vraag naar het gezag van de Schrift te veel denken aan een set regels voor het maken van morele keuzes - en daarbij voorbij gaan aan het hart van dat gezag. "We moeten ons richten op wat de woorden teweeg brengen: ze bréngen leven en redding, ze bréngen mensen bij de Opgestane." Daarom moeten we ons steeds oefenen in ontvankelijkheid, zei ze. "Het is de christelijke levenskunt om je leven te zien in het frame dat de Bijbel biedt, en niet om de Bijbel te zien in het licht van de vragen en wensen die je zelf hebt."
Die kunst voelt in onze cultuur soms eerder als een strijd, doordat we in een seculiere tijd en in een informatiesamenleving leven, en daardoor als gelovigen ook beinvloed worden. Het is daardoor moeilijk om de Bijbel maar gewoon op je af te laten komen, zonder twijfel en reflexieve vragen, en om er niet selectief mee om te gaan: je geloofsvragen googlen en het antwoord te kiezen dat het best bij je past.
Bijbellezen en doordringen tot de gelaagdheid ervan is moeilijk in deze tijd, ondanks het hoge opleidingsniveau in onze samenleving. "Ontvankelijkheid en oefening in leesvaardigheid zijn daarom belangrijk. En waar het dan op aankomt is: liefde voor de Bijbel."
Bekijk hieronder de hele lezing terug:
Henk van den Belt
De lezing van Henk van den Belt was getiteld: 'Is de Bijbel in beweging of raken wij op drift?' Hij zette een orthodoxe en vrijzinnige omgang met de Schrift tegenover elkaar als: 'geloven omdat het in de Bijbel staat' en 'er als autonoom persoon voor kiezen om iets te geloven'.
In zeven punten zette hij uiteen hoe de orthodoxe opvatting van de Schrift er volgens hem uitziet: 1) Inspiratie - God Zelf spreekt tot ons door héél de Schrift; 2) Onfeilbaar gezag - het is betrouwbaar, omdat God tot ons spreekt; 3) Duidelijkheid - niet alles is eenduidig, maar de kern van de geloofsleer en de ethische richtlijnen zijn helder; 4) Toereikendheid - het spreken van God in de Schrift is afdoende voor ons heil; 5) Autopistie - de Bijbel is geloofwaardig in en om zichzelf, en daarom het uitgangspunt van de theologie; 6) Het getuigenis van de Geest - alleen daardoor kunnen we het ultieme gezag herkennen; 7) Sola Scriptura - op basis van de voorgaande punten.
"Er zijn altijd verschillen geweest tussen christenen onderling. Maar de huidige verschillen hebben veelal te maken met verschuivingen in de hermeneutiek. We delen het verlangen om onze geloofsinhoud en onze levenswandel te laten bepalen door wat de Geest tot de gemeente zegt door middel van de Schriften. Maar we verschillen soms diepgaand van mening over de helderheid van de Bijbel en over de mate waarin onze algemene kennis medebepalend mag zijn voor de uitleg en de toepassing van de Schrift in het heden."
Hij waarschuwde voor tendensen om het Schriftberoep in de ethiek en dogmatiek te relativeren en om uit naam van de liefde het onderlinge debat niet langer aan te gaan. "Hoe meer we de Schriften relativeren, hoe moeilijker het voor de Geest is om ons in goede banen te leiden."
Bekijk hieronder de hele lezing terug:
Onderling gesprek
Na de lezingen gingen de sprekers eerst met elkaar en later met de zaal in gesprek. Daarin klonken aspecten door als: waarom het ene letterlijk nemen en het andere niet, de rol van de vrouw in de gemeente en in bijbelse geschiedenissen, het belang van de context waarin dingen geschreven zijn en de huidige trend om het eigen gevoel te laten spreken. Ook bespraken de deelnemers in groepjes een concrete casus met elkaar: de ene ging over een zondagse spreker die zich verzet tegen de 'klimaatreligie' die niets te maken heeft met de kern van het Evangelie, de andere casus betrof een positieve, bloeiende jeugdgroep waar de Bijbel nooit open gaat...
Zo was het een goed gevulde, interactieve dag, rondom een spannend thema, maar in een respectvolle sfeer.
Gerdien Karssen,
Communicatiemedewerker Unie-ABC
