De afgelopen maanden volgden een aantal Seminarium-studenten het vak ‘Spiritualiteit van de pastor’. Onlangs werd het afgesloten, met enthousiaste reacties van de deelnemers. Samen met docent Ingeborg te Loo blikken ze terug.

Spirituele biografie

"Het vak gaat erover hoe je spiritualiteit, je geestelijk leven wordt gevormd en hoe je dat meeneemt in je werk als pastor”, legt Ingeborg uit. “Daarbij beginnen we bij de vraag: wat is je eigen geestelijke weg geweest tot nu toe? De studenten schrijven hun eigen spirituele biografie en staan stil bij de ankerpunten daarin, hoe die hen hebben gevormd als mens, als gelovige. Henri Nouwen spreekt van 'de gewonde heler': je neemt je eigen geschiedenis mee in je bediening als pastor en die kan bijdragen aan zowel je eigen als andermans heling."

De eerste bijeenkomst is een retraitedag in het Stadsklooster Arnhem, waar Ingeborg medeoprichter van is. "Het doel van die dag is om te leren verstand en gevoel met elkaar te integreren: voor dit vak doet ‘je hele zijn’ mee. We hebben geoefend met stilte, met een aantal vormen van christelijke spiritualiteit, zoals Lectio Divina en oefeningen uit de Ignatiaanse traditie."

Roeping

Gedurende het vak worden veel van dergelijke andere vormen voor de invulling van je geestelijk leven aangereikt. "Het tweede college ging over roeping, een onderwerp waar onze studenten veel mee bezig zijn: hoe kun je Gods stem verstaan om Hem te volgen? We hebben het verhaal van Jona gelezen en vervolgens onszelf gepositioneerd in het verhaal: misschien als Jona, als de schipper van de boot... Dit is een Ignatiaanse methode om een bijbelgedeelte op een persoonlijke manier in te duiken. Zo leer je op een andere manier te ontdekken wat God tegen jou zegt."

Het nadenken over roeping heeft Wouter Wierenga, voorganger van de Baptistengemeente Zwolle, erg aangesproken. “Het is een onderwerp waar je als voorganger sowieso mee te maken krijgt. Je wordt je bewust van de verschillende ‘stemmen’ die invloed hebben op je leven, en je leert hoe je die moet waarderen en al dan niet mee kunt laten wegen in beslissingen die je moet nemen. Het heeft mij minder onzeker gemaakt en meer op God gericht.”

Gebedenritme

Een andere methode die Ingeborg de studenten aanreikt is een dagelijks gebedenritme van de Northumbria Community. Ingeborg: "Door volgens een vast ritme op de dag gebeden uit te spreken, wordt gebed meer de bodem onder je leven. Niet alleen bidden als ik tijd heb, als zich een noodgeval voordoet, maar als repeterend patroon, gebed als ritme van de dag. Daarbij kan het fijn zijn om bestaande gebeden en dus de woorden van anderen te gebruiken, omdat je eigen woorden soms tekort schieten."
Rachel Mak, masterstudent en werkzaam als jeugdwerker: “Het is heel waardevol om zo via de verschillende thema’s aan je eigen spiritualiteit te werken. Je krijgt allerlei tools om je wandel met God vorm te geven, om geestelijke gezond te blijven. Zo werden we aangemoedigd om een maand lang een spiritueel dagboek bij te houden en op te schrijven hoe we ons geloof vormgeven. Dit kan je helpen om er dagelijks mee bezig te zijn. Verder ben je in dit vak eindeloos aan het reflecteren: heel mooi om dat zo met elkaar te doen, dingen aan elkaar terug te geven en samen te groeien.”

Leren luisteren

Leren luisteren is ook een belangrijk thema binnen het vak. "Dat oefenen we onder meer met een contemplatief groepsgesprek, waarbij we vanuit de stilte leren luisteren: naar de ander, naar onszelf en naar God”, vertelt Ingeborg. “Aan de hand van een thema formuleert iedereen een vraag. Na een moment van stilte delen we onze vragen en vertellen iets van de achtergrond daarbij. We luisteren naar elkaar, stellen wat vragen, en steeds is er weer stilte. Het gaat er nadrukkelijk niet om om elkaar antwoord of advies te geven – daar zijn we heel erg toe geneigd: maar je blijft bij de vraag en geeft de ander ruimte om naar zichzelf en naar God te luisteren. Aan het eind blijkt de vraag vanzelf anders te zijn geworden. Ik geloof echt dat de Geest op deze manier meer ruimte krijgt. Dit vraagt overigens wel een biddende omgeving, dus je begint altijd met gebed, met een bijbeltekst.”

Gezien de onderwerpen die aan de orde komen, gaan de gesprekken van de deelnemers snel de diepte in. “Veiligheid staat centraal”, zegt Wouter. “Vanaf het begin deel je heel persoonlijke dingen met elkaar en word je gevraagd je open en kwetsbaar op te stellen. Het is heel bijzonder hoe snel je daardoor een band met elkaar opbouwt.”

Het derde college ging over ‘de donkere nacht van de ziel’. Ingeborg: “Dat zijn periodes in het leven dat je niet zoveel van God ervaart. Je kunt zoiets zelf meemaken of bij mensen in je gemeente zien. Het kan lastig zijn als je je gewoon een tijd niet heel vreugdevol voelt. Maar we staan er in het college bij stil dat het misschien niet zo erg is. Het gaat om het leven met God: ook al ervaar je Hem niet altijd, Hij is er gewoon.”

Wandelen

Na elk college maken de studenten in twee- of drietallen een afspraak om met elkaar te gaan wandelen en over het behandelde thema door te praten. “Ook daar staan stilte en rust weer centraal, net als luisteren en vertellen. Om de beurt vertellen ze een kwartier over zichzelf, de ander luistert en stelt hooguit een paar verhelderende vragen. Na verloop van tijd wisselen de rollen, en ze sluiten het samen af. De bedoeling is dat je leert je eigen verhaal te vertellen én leert te luisteren. Dit doen ze in de loop van de weken drie keer en ik hoor terug dat dit echt een band opbouwt. Soms gaan studenten er na afloop van het vak nog mee door.”

Masterstudent Matthé Wagemakers noemt de wandelingen een van de meest waardevolle onderdelen van het vak. “Een hele mooie combinatie: de inhoud van de colleges en het samen praten daarover. Je vertelt elkaar wat er in je hoofd omgaat rond het besproken thema, je luistert naar elkaar, je worstelt samen en probeert samen op God afgestemd te raken, samen te ontdekken wat Hij wil, wat Hij te zeggen heeft in ons leven.”

Matthé, Rachel en Wouter tijdens een wandeling.

Ten slotte zijn ‘slow reading’ en ‘Lectio Divina’ methoden die het vak aanreikt. Ingeborg: “Teksten langzaam lezen en integreren in je eigen leven; een bijbelgedeelte uitdiepen door je af te vragen wat je aanspreekt, wat je lastig vindt, waar het je eigen leven raakt. Studenten krijgen bijvoorbeeld de opdracht om een tekst van een theoloog te lezen, bijvoorbeeld van Augustinus, Johannes van het Kruis of Henri Nouwen, en die tekst vervolgens te verbinden met het eigen leven. Zo maken ze kennis met verschillende bronnen en leren ze die naast hun eigen leven te leggen.”

Ook voor voorgangers

Het vak wordt ook als Permanente Educatie aangeboden aan voorgangers. “Voor hen zie ik het als een apk voor hun persoonlijke relatie met God”, zegt Ingeborg. “Misschien merk je dat je veel bezig bent met de opbouw van je gemeente, je preekvoorbereidingen, maar dat er weinig tijd is om je eigen geloof te voeden. Of zit je op een punt dat je je afvraagt of je nog op je plek zit in je gemeente. Of merk je dat je geloof in de loop der jaren verandert. Of spelen er in je gemeente vragen rond ‘donkere periodes in het leven’. Dan kan het goed zijn om deze dingen in een veilige omgeving te bespreken en met anderen over na te denken. Het is ontzettend mooi om te zien wat er in dit vak met mensen gebeurt: de openheid en kwetsbaarheid en de eerlijke vragen die ze op tafel durven leggen. Ik zou heel graag zien dat onze voorgangers zo met elkaar omgaan, elkaar in alle kwetsbaarheid ondersteunen.”

Matthé vult aan: “Ik denk dat je met dit vak ook bij het stellen van prioriteiten wordt bepaald. Ik kan me voorstellen dat je als voorganger meegesleept kunt worden door wat er van je wordt verwacht en door alles wat er in de gemeente speelt. Dan is het belangrijk dat je voor jezelf voor ogen hebt wat het allerbelangrijkste is, wat God van je vraagt en dáár je prioriteiten te leggen. Misschien is dat bijvoorbeeld wel: bidden en onder de mensen zijn. Dan kun je daaruit de conclusie trekken dat je tijdens het koffiedrinken na de dienst niet door praktische dingen afgeleid wilt worden, maar aanspreekbaar bent voor de gemeenteleden.”

In januari 2026 wordt dit vak opnieuw aangeboden binnen het Baptisten Seminarium.

Gerdien Karssen, communicatiemedewerker Unie-ABC