Duurzaamheid en gerechtigheid: in de Baptistengemeente Amersfoort worden deze onderwerpen al sinds een jaar of veertien actief onder de aandacht gebracht. Hugo Graafland en twee andere gemeenteleden hebben daartoe destijds de werkgroep ‘Bewust Groen en Fair’ in het leven geroepen. “Het verbaasde ons dat het westerse consumentisme – dat de aarde en mensen ernstige schaadt – nauwelijks onderdeel is van het theologisch denken en spreken, en van het geloofservaren”, blikt Hugo terug. “Het is een soort blinde vlek. Wij wilden een bewuste levensstijl als onderwerp in gaan brengen in de gemeente en besloten gewoon maar te beginnen. Als een steentje dat je in de vijver gooit en één of meerdere kringen maakt, wilden we vanzelf maar zien hoe klein of groot het effect zou zijn."

Geen wijzend vingertje

Wie zo'n onderwerp op de kaart wil zetten, kan de neiging hebben om in te steken op wat mensen allemaal fout doen. "Vanaf het begin hebben we ervoor gewaakt om te belerend te zijn. Gedragsverandering bereik je niet via een wijzend vingertje. We wilden zonder veroordeling mensen wijzen op de relatie van de feiten met de Bijbel. We noemen onze groep 'Bewust Groen en Fair', met het oog op de ecologische kant van de zaak én op sociale gerechtigheid. Die twee hebben zoveel met elkaar te maken. En waar christenen soms van mening verschillen over onze verantwoordelijkheid voor de planeet, is sociale gerechtigheid zéker een kern van de Bijbel. Lees de profeten maar, waar vaak straf van God wordt aangekondigd als het volk niet voor de wezen en de weduwen zorgt. En denk aan Jezus die zo veel heeft gezegd over hoe we met elkaar om moeten gaan, heel praktisch en aards. In de kerk ligt veel nadruk op het verticale: onze relatie met God. Ten onrechte wordt dit soms tegenover het horizontale gezet: onze relatie met de wereld om ons heen. Alsof dit een tegenstelling is en alsof duurzaam en rechtvaardig leven de plaats in zou nemen van het belang van een persoonlijk geloof. Maar ik ben ervan overtuigd dat het allebei belangrijk is en dat het een niet zonder het ander kan."

Link tussen fair en groen

Dat de link tussen fair en groen er ligt, staat voor de werkgroep als een paal boven water. "De samenleving is verslaafd geraakt aan consumeren en als christenen zijn we daar ook mee besmet: kopen is een levensstijl geworden. Daarbij is het consumeren losgekoppeld van het maakproces, waardoor we het gezicht niet zien van mensen die door ons consumentisme onbeschrijfelijk onrecht wordt aangedaan. Het gezicht van de koffieboer die niet rond kan komen, van de kinderen die in mijnen de metalen delven voor onze mobiele telefoons, van de dieren die weg moeten vluchten uit gebieden die ontbost worden. Maar indirect zijn we daar door onze leefstijl wel medeverantwoordelijk voor. Als je het zo bekijkt is fairtrade koffie kopen net zo goed een christelijke daad als een gift geven aan een hulporganisatie."

Van praktisch naar bewustwording

Toen de groep van start ging, staken de leden het onderwerp vooral praktisch in: "Konden we in de kerk fairtrade koffie gaan schenken? Een keer deelden we narcissen uit aan mensen die op de fiets naar de dienst kwamen. Ook hebben we allerlei workshops georganiseerd met externe sprekers, bijvoorbeeld Alfred Slomp over God in de supermarkt. En een alternatieve kerkdienst, een doe-dienst waarin mensen mee konden met een natuurwandeling, papier konden prikken of een workshop konden volgen over kleding. Die sloeg erg aan."

Inmiddels zoeken ze het steeds meer in de bewustwording van de relatie tussen de Bijbel en het onderwerp. Onder meer met een themadienst in het voorjaar en de Michadienst in het najaar, en binnenkort met twee thema-avonden in het kader van ‘hete hangijzers’. "Daarbij merken we dat gemeenteleden het altijd belangrijk vinden dat er een duidelijke link met de Bijbel wordt gelegd”, zegt Hugo.

Vertegenwoordiger van Christus

In zijn eigen leven is het voor Hugo ondertussen een soort hobby geworden 'om het anders te doen'. "Ik houd erg van mooie kleren, maar ik heb op een gegeven moment besloten dat ik niet verantwoordelijk wil zijn voor de ecologische rampen en sociale ongerechtigheid die het maakproces met zich meebrengt. Denk aan de katoenteelt die ontzettend veel zoet water kost en waar veel gif bij wordt gebruikt, aan de slechte arbeidsomstandigheden in de kledingfabrieken… Ik ben als christen een vertegenwoordiger van Jezus Christus; het toebrengen van zoveel schade aan mensen en schepping past daar niet bij. En ja, dat kost me iets, daar moet ik wat voor inleveren. Maar ik ben er niets minder gelukkig om – dat heb ik wel ervaren. Kopen geeft tien minuten een geluksgevoel, maar van iets goeds doen kun je veel langer genieten. Natuurlijk koop ik ook wel eens wat, maar ik heb mezelf aangeleerd om een wens eerst een maand te laten rusten, en als ik het dan nog wil een paar keer naar de kringloopwinkel te gaan om te zien of ik het daar tweedehands kan vinden. Zo niet, dan koop ik het nieuw, maar onderzoek ik wel eerst welk product het meest verantwoord is. En als dat duurder is dan minder verantwoorde alternatieven, denk ik: maar ja, door geen auto te rijden bespaar ik ook heel wat geld! Eerlijk gezegd heb ik hier nu gewoon ook plezier in.”

Beginnen met Micha Cursus

Voor anderen die in hun gemeente met het onderwerp aan de slag willen gaan, adviseert Hugo om eens op de website van Micha Nederland te kijken. “De Micha Cursus organiseren zou een goed begin zijn. Laatst zei iemand eens tegen mij: bij die cursus – zoveel jaar geleden – zijn mijn ogen voor dit onderwerp eigenlijk opengegaan. Bij Micha vind je ook een lijst met sprekers die je over dit onderwerp uit kunt nodigen voor een dienst of gemeenteavond. Of stel aan de raad voor om eens een Micha Zondag te houden. Of vraag tijdens de gemeentevergadering of jullie op fairtrade, of nog beter: Fair Chain koffie over kunnen gaan. Op die manier komt het onderwerp op tafel en kun je je er met elkaar stap voor stap in gaan verdiepen.”

Lastig meetbaar

In Amersfoort staat het onderwerp inmiddels dus echt wel op de agenda. Met welk resultaat? “Dat is lastig meetbaar”, geeft Hugo toe. “In onze gemeente-app volgen 48 van de circa 500 leden onze Bewust Groen en Fair-groep, dat zegt wel iets. Maar gedragsverandering duurt lang; daar kan wel een generatie overheen gaan. Eerlijk gezegd ben ik meer een dominee dan dat ik met het resultaat bezig ben. Persoonlijk kan ik het niet verdragen dat we dit onderwerp negeren: daar doen we God tekort mee. Nu wordt er tenminste over gepraat en over nagedacht. Dat kan het begin zijn van verandering.”

Gerdien Karssen, communicatiemedewerker Unie-ABC

• Unie-ABC is aangesloten bij Micha Nederland. Bekijk de mogelijkheden en materialen op hun website.