Ik kom uit een gezin uit een arbeidersbuurt in het tuindersdorp Bleiswijk. Onze buurt (4 straten met achtertuinen die elkaar zouden kunnen raken als er geen brandgangen tussen zouden liggen) bestond uit mensen met meer dan gemiddelde worstelingen met het leven. De gezinnen waarvan de vader werk had konden doorgaans rondkomen, de sporadische gescheiden mensen en alleengaanden hadden daar veel meer problemen mee. Alcoholisme was in mijn buurtje (helaas ook in mijn gezin) een groot probleem. Mensen zochten rust en vrede in drank om even weg te vluchten uit hun werkelijkheid. Begrijpelijk maar verdrietig.

Als ik in mijn dorp vertelde in welke straat ik woonde kon ik in de ogen van mijn gesprekspartner direct zien hoe er naar onze buurt werd gekeken: schorem. Maar dat is niet het hele verhaal van mijn buurt. Het was ook een warme buurt waar mensen voor elkaar klaarstonden als het nodig was. Als kind at ik tussen de middag bij een gezin in de buurt om mijn moeder die ook worstelde met het leven te ontlasten. Ik heb geweldige herinneringen aan die buurt.

Ik moest aan mijn buurtje denken toen ik afgelopen donderdag een bijeenkomst van Micha Nederland bijwoonde, waar Annegina Randewijk een lezing gaf. Annegina is redacteur buitenland bij het Nederlands Dagblad met focus op Afrikaanse politiek, economie, klimaatverandering en mensenrechten. Haar verhaal ging over framing. Annegina is een vlotte, jonge vrouw die in verwachting is van haar vierde kindje. Vanuit haar functie frame je haar eenvoudig als succesvol. Om dat te doorbreken vertelde ze de andere narratieven die je ook zou kunnen gebruiken om haar verhaal te vertellen: gescheiden, gewelddadig huwelijk, depressief, ooit schulden, samengesteld gezin en een stevige Reformatorische achtergrond.

De vraag is: welk frame gebruik je als je Annegina zou introduceren? Gaandeweg haar verhaal besefte ik dat het verhaal wat we over de ander willen vertellen, eerst en vooral ons eigen verhaal is over hoe we die persoon willen framen. Het is gedeeltelijk waar, maar niet het hele verhaal. Als we dat beseffen, begrijpen we dat we de ander vaak tekort doen. Het verhaal dat ik uit een gezin kom uit een arbeiderswijk met een met alcohol worstelende moeder is waar, maar niet het hele verhaal.

Dat we als mens, als zendingsorganisatie of als zendeling voorzichtig moeten zijn hoe we de ander framen merkte ik afgelopen jaar in Liberia. Ik was geschokt door de omstandigheden waarin de mensen in Monrovia leven: van minder dan 25 dollar per maand en met één maaltijd per dag. Maar dit frame ging vooral over mijzelf: de nieuwe situatie beoordeelde ik door de ogen van een Westerling met meer dan genoeg mogelijkheden om zich uit de arbeidersframe van hierboven te ontworstelen.

Het was de jonge Liberiaan Sammy Zaryee die me de ogen opende door te zeggen dat het voor hem zijn natuurlijke omgeving was en dat hij dat niet persé als een probleem zag. Het waren zijn normale levensomstandigheden. Ik zou niet zo makkelijk kunnen leven onder die omstandigheden gaf hij aan. Ik besefte dat het frame van “arm en kwetsbaar” vooral mijn blik was en niet het werkelijke verhaal van deze sterke, jonge christen. Door aan mijn versie van het verhaal vast te houden zou ik Sammy vreselijk tekort doen en zijn verhaal vertellen langs een verhaallijn die hij niet zou herkennen. Kortom: het zou mijn verhaal zijn.

Dat geeft ons qua communicatie dus wat huiswerk. Want vertellen we werkelijk het verhaal van de ander of vertellen we eigenlijk ons eigen verhaal met de ander als excuus?

Een sterke stem om het eigen verhaal te vertellen is de Israëlische Maoz Inon. Maoz verloor tijdens de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 beide ouders. Maar ondanks dit afschuwelijke verlies riep hij vanaf dag 1 op tot het stoppen van een oorlog. Dat zou alleen maar meer slachtoffers opleveren. In plaats daarvan begon hij met de Palestijnse vredesactivist Hamze Awawde diverse initiatieven om de roep om vrede kracht bij te zetten. Hij keert zich fel tegen vergelding en roept op om te werken aan vrede. Ik heb daar groot respect voor, want vrede is niet onze natuurlijke reflex.

Wil je iets proeven van het grote gevaar van eenzijdige framing? Luister dan naar de TED talk van de Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie en bedenk hoe je in het vervolg verhalen verteld.

Jan Wolsheimer is directeur van onze partnerorganisatie CAMA Zending.