Het Seminarium organiseerde afgelopen week een studiedag over trauma, kerk en theologie. Inzichten over trauma en verwerkingen en herstel daarvan zijn volop in ontwikkeling. Die inzichten hebben onder andere geleid tot een nieuwe aandacht voor het lichaam, want ‘the body keeps the score,’ zoals het boek van trauma-expert Bessel van de Kolk heet. Ons lichaam slaat onze herinneringen op, positief, maar dus ook negatief, zoals situaties van geweld of onveiligheid.

Ziel én lichaam

De recente inzichten uit trauma-onderzoek zijn ook nuttig voor theologen en kerkleiders. Want blijkbaar zijn we als kerk niet alleen maar een verzameling zielen, maar ook een verzameling mensen met lichamen. Lichamen die ervaringen opgeslagen hebben. Veel positieve wellicht, maar regelmatig ook traumatische. En dat roept de vraag op: hoe gaan we daarmee om als kerk? Hoe vormen we heilzame gemeenschappen, niet alleen voor ons hoofd, maar ook voor de rest van ons lichaam? En hoe doen we dat als we daders en slachtoffers in dezelfde kerk hebben zitten? Deze vraag moet elke kerk voor zichzelf beantwoorden, elke gemeenschap is weer anders.

Trauma's in de kerk

Maar er zijn een aantal punten die breed naar voren komen als je je bezighoudt met deze vragen. Laat ik er vier noemen:

• We moeten als kerk niet te snel naar de overwinning gaan in onze liederen en preken. Ja, Jezus is Heer en we zien eerstelingen van het nieuwe leven, maar er is nog pijn en ziekte en dood. Erken dat en ervaar dat. Dan kan de overwinning ook waarachtiger gevierd worden.
• Het is van belang trauma in de levens van mensen ernstig nemen. Maar de veerkracht in onze gebutste levens minstens evenzeer.
• Het is belangrijk vergeving niet te gebruiken als het onder het kleed vegen van moeilijke zaken, maar als een belangrijke stap op weg naar herstel. De eerste stap van vergeving is dan ook het kwaad en de pijn en de impact concreet benoemen. En dan volgt pas de rest.
• Het is van belang als het over ons lichaam gaat niet alleen de verleiding te noemen, maar juist ook het verlangen van het lichaam. Augustinus zegt dat ons verlangen ons maakt tot wie we zijn. In de kerk kunnen we het verlangen van ons lichaam trainen en focussen: op het ware en het goede en het schone. En zo vieren dat we een lichaam hebben en een lichaam zijn.

Ik geloof dat de inzichten van traumatheologie zo onze kerken kunnen helpen waarachtiger en echter te worden, omdat we dan niet alleen meer leven in ideeën en idealen maar ook in ons lichaam. Zo worden we heler als mens, met elkaar, voor God.

Daniël Drost is docent en onderzoeker aan het Baptisten Seminarium.