IJzingwekkende shooter met profetisch karakter

Wie regelmatig een videogame speelt of over de schouders van zijn/haar kinderen meekijkt, zal snel ontdekken dat de game-industrie enorme ontwikkelingen heeft doorgemaakt in de afgelopen decennia. Waar het spelen van computergames vroeger nog werd gezien als vermaak voor nerds, is de gaming-industrie de filmindustrie voorbij in omvang en omzet. Ook inhoudelijk zijn veel games het stadium van louter vertier ruim gepasseerd. Onlangs werd dat pijnlijk duidelijk toen ik laatst een shooter (=schietspel) uit de digitale kast trok.

Het verhaal

Het is 2013 als gameontwikkelaar Ken Levine zijn nieuwste creatie met de wereld deelt: Bioshock Infinite. Als speler kruip je in de huid van Booker DeWitt, een protagonist met een vooralsnog onbekend verleden. In de eerste scene stap je in een soort lift, die je lanceert naar een crypte met kaarsen en koorgezang. Mensen in het wit lopen naar een predikant, die mensen onderdompelt in de naam van de founding fathers, de profeet en de Heer. De betekenis hiervan wordt later duidelijk. Je bent verplicht deze digitale onderdompeling te bevestigen en te ondergaan, om de hemelse stad Columbia binnen te treden. Na een redelijk bizar doopritueel krijg je entree in een fantastisch vormgegeven stad die zweeft in de wolken en alle verbeelding tart. De founding fathers worden hier als heiligen aanbeden en de stad is overladen met theologische statements en Amerikaanse vlaggen. Columbia lijkt zo het geesteskind te zijn van een flirt van christelijk geloof met fascisme, nationalisme en patriottisme. Dit ‘paradijs’ is gesticht door zelfbenoemd profeet Comstock, door de inwoners ook wel liefkozend ‘father Comstock’ genoemd. Na het waargebeurde slagveld bij ‘Wounded Knee’ sticht volgens het verhaal van Bioshock de profeet na een visioen van God een heilige stad in de wolken, ver van de goddeloze buitenlanders (Indianen, Mexicanen, Chinezen Arabieren en Indiers, zie afbeelding!) die het kwaad vormen van dit paradijs. Zij worden volgens een profetie van Comstock aangevoerd door de valse herder, die gekenmerkt wordt door het teken A.D. op zijn hand.

Tijdens een vrolijke verloting op de markt slaat de sfeer in het spel om. Je wint de verloting en al snel dient de beloning zich aan: een negroïde vrouw en haar man worden vastgebonden het podium op geduwd, omringd door apen: hier komt een tomeloos racisme tot uitdrukking wat volgend Levine een gevolg is van totalitaire vormen van religie en de staat. Jij mag de eerste bal werpen. Wanneer je dat weigert, blijkt uit een schermutseling met de bewakers dat jij, de speler, het teken van de valse herder draagt: Gij zijt die man!

Gedurende de rest van het spel wordt dan ook achtervolgd door hordes blanke Amerikanen die met alle geweld van de wereld proberen je van je doel af te houden: het redden van Elisabeth, de dochter van Comstock, omschreven als “het lam dat zonden vergeeft”, om vergeving van zonden te ontvangen voor je eigen daden bij ‘Wounded Knee’.

Profetisch?

Zo zit een gewelddadig ogenschijnlijk ‘verstand op nul’ computerspel vol theologie, filosofie en waarschuwingen tegen totalitaire vormen van nationalistisch christendom. Ik zou elke theoloog willen uitnodigen eens een dagdeel de tijd te nemen om een game als Infinite te bekijken, spelen en analyseren, mits je bereidt bent door het grof geweld van een shooter als deze heen te kijken.

Wat mij mateloos fascineert is dat Bioshock Inifite werd ontwikkeld in een tijd waar Black Lives Matter nog niet bestond, het woord ‘moslimban’ nog moest vallen en de innige relatie tussen blanke evangelicals en hun Republikeinse demagoog nog moest ontstaan. In zekere zin heeft dit spel een haast voorspellend, ja, misschien wel profetisch karakter. De relatie tussen christendom en vreemdelingenhaat en de theologische en filosofische uitwerking daarvan in deze game is niet alleen een razend interessant onderwerp van studie, maar stelt wat mij betreft ook de vraag naar het profetisch handelen van God door de tijd. Hoe bestaat het dat ontwikkelaar en atheïst Ken Levine dergelijke patronen in de geschiedenis heeft herkend en prachtig heeft vormgegeven in een weliswaar bizar, maar inmiddels ook eng herkenbaar scenario? Mag je als christen zoiets als profetisch verstaan? Het geeft in elk geval te denken. Maar misschien is de vraag stellen hem beantwoorden: voor alle profeten geldt immers: de tijd zal de ware profeten gelijk geven.