Sinds begin oktober verbreekt de Zuid-Koreaanse hitserie ‘Squid Game’ wereldwijd alle records op Netflix. Nog nooit in de geschiedenis van het streamingplatform werd een serie zoveel bekeken. In Zuid-Korea moesten internetproviders zelfs servers bijplaatsen om aan de oplopende vraag te voldoen. Hoewel veel gelovigen gruwelen van het tomeloze geweld, zijn er meer dan genoeg aanknopingspunten om in gesprek te gaan over geloof en het goede leven….

Sommige blogs kun je maar beter beginnen met een kleine disclaimer. Dit schrijven is géén suggestie of uitnodiging om het controversiële Squid Game te gaan kijken. Alle negen afleveringen vragen niet alleen om een stevige maag, maar kijkers moeten niet bang zijn voor bloederige, vaak mensonterende taferelen. Deze blog bevat naast deze stevige kijkwijzer ook spoilers over het einde van de serie, dus een gewaarschuwd mens…

Het leven van een loser

Als kijker stap je in het mistroostige leven van Seong Gi-hun, een gescheiden vader met een gokverslaving en forse financiële schulden. Zijn leven wordt gezien als een opeenstapeling van falen (gescheiden, gokverslaving, werkloos) die hem en zijn moeder financieel de afgrond in jagen. Terwijl schuldeisers in zijn nek hijgen, krijgt Seong de unieke kans om mee te doen in een illuster spel met een grote jackpot. Het spel winnen levert complete kwijtschelding van zijn openstaande schulden op, de consequenties van verlies blijven aanvankelijk onbesproken. Omdat Seong uiteraard wel van een gokje houdt, hapt hij toe.

Na een bedwelmende rit ontwaakt hij met 455 medespelers in een bizar betonnen complex, waar hij te horen krijgt dat er door het winnen van zes kinderspelletjes, ettelijke miljoenen te verdienen zijn. Tijdens het eerste spel (een variant op Annemaria koekoek) wordt duidelijk wat de gevolgen van verlies zijn: stante pede executie. Wanneer de overgebleven spelers ontzet terugkomen in hun slaapverblijf, ontdekken ze de macabere opzet van het spel: ze zijn beland in een piramidespel, waar maar één winnaar overblijft. Bij iedere overleden kandidaat, groeit de jackpot voor de winnaar.

Terwijl Seong Gi-hun zich door de spellen heen weet te worstelen, groeit zijn vriendschap met enkele medespelers. Middenin deze hopeloze omstandigheden vinden we Seong als iemand die zijn medemenselijkheid herontdekt en weet te verdedigen in een mensonterend systeem. Sterker nog: Seong wordt misschien nog meer mens dan hij vóór het spel was.

Christelijke respons

In afgelopen weken hebben veel christenen hun afkeer van de serie laten blijken. Het openlijke gedachte-experiment en het geweld zijn voor velen een brug te ver. Ik begrijp die kritiek en deel die grotendeels, maar meen dat deze snelle verwijzing naar de digitale prullenbak geen recht doet aan de wezenlijke vragen die de makers willen oproepen.

Autobiografische maatschappijkritiek

Schrijver en regisseur Hwang Dong-hyuk bouwde zijn carrière in de afgelopen tien jaar met films en series die raken aan structureel maatschappelijk onrecht. Hwang bedacht Squid Game al in 2008, toen hij zelf een financieel zware periode doormaakte. Gedurende deze tijd werd de regisseur geconfronteerd met de enorme inkomenskloof in Zuid-Korea en de uitzichtloosheid die deze situatie voor veel landgenoten met zich meebrengt. Squid Game roept de vraag op of de realiteit buiten de betonnen muren van het moordspel nu écht wezenlijk anders is dan daarbinnen. De serie laat ten diepste zien wat de consequenties zijn als de waarde van het menselijk bestaan wordt uitgedrukt in euro’s, dollars of in dit geval Koreaanse won.

Ook westerse politieke opvattingen, zoals de waarde van democratie, worden onder kritiek gesteld. Dit blijkt wanneer iedere speler de mogelijkheid heeft om het spel te laten beëindigen door een stemming uit te laten roepen. Wanneer de meerderheid instemt met afronding van het spel, mag men levend het spel verlaten. Er wordt alleen geen geld uitgekeerd. Dat laatste blijkt dé grote drempel, want al snel keren veruit de meeste spelers weer terug. Zonder geld zijn ze immers niemand.

De serie laat zien dat niet alleen gokkers als Seong, maar wij allemaal kunnen lijden aan een grenzeloze zelfoverschatting. Immers: iedere deelnemer die terugkeert in het spel geeft zichzelf een realistische kans op de jackpot. Het grote contrast tussen onze zelfinschatting en ons vermogen tot vernietiging wordt kleurrijk uitgedrukt in de vriendelijke decors die al snel worden ontsierd door bloederige taferelen. De serie rekent dan ook genadeloos af met allerlei optimistische mensvisies, als het geld regeert. Wanneer wij mensen écht klem komen te zitten, is werkelijk iedereen in staat elkaar vreselijke dingen aan te doen. Dat exorbitante rijkdom moreel verwerpelijk is, blijkt uit het feit dat enkele Amerikaanse miljardairs de gelegenheid krijgen om de arme stakkers live te voorzien van tenenkrommend commentaar. In het echt hoef je reality-tv niet lang aan te hebben, om je te realiseren dat welvarende mensen intens kunnen genieten van het leed van anderen…

Hoopvolle perspectieven

Ondanks alle negatieve mensbeelden, bevat Squid Game hoopvolle perspectieven die menselijke vrijheid en de kracht van de keuze voor het goede benadrukken. Seong raakt als speler 456 buitengewoon ver in het spel, zonder daarvoor anderen om te brengen. Hij kent intense angsten, maar laat zich daar niet door leiden en weet hierdoor zijn menselijkheid te behouden. Zijn weigering om mee te doen in het systeem van moorden of vermoord worden, maken hem een klein tandwieltje dat de grote vernietigingsmachine van Squid Game doet vastlopen. Het entertainmentgehalte voor de sponsormiljardairs neemt hiermee drastisch af.

Schuld en verlossing

Squid Game opent hiermee een uitnodiging tot een andere kijk op (financiële) schuld en verlossing. Uiteindelijk blijkt speler 456 bereid zijn fortuin op te geven om een ander het leven te redden. Opoffering als weg tot leven komt op die manier wel heel dichtbij. Daarnaast is de serie niet vies van religieuze elementen.

Veruit de meest indringende scène ontstaat wanneer protagonist Seong het spel (door opoffering!) wint. Laveloos wordt hij middenin de stad uit een auto geduwd. Op dezelfde plek staat een evangelist te roepen: “Geloof in Jezus of loop naar de hel!” Wanneer de evangelist bukt om Seong even goed te bekijken, legt hij even zijn felrode kruis neer. Seong wordt wakker en spuugt op dat moment de jackpot uit zijn mond, in de vorm van een gouden bankpas. Terwijl de camera inzoomt op het betaalmiddel, zien we op de achtergrond het rode kruis met witte letters: “JESUS”. Het zijn twee verhalen van redding die samenkomen in een enkel shot en de kijker confronteren met verschillende manieren van leven. Een uitnodiging tot betekenisvolle dialoog kan zo niet ver weg blijven…

Marijn Vlasblom is docent en valorisatie‑coördinator aan het Baptisten Seminarium en voorganger in de Baptistengemeente Op Doortocht in Ede.