In al hun duizelingwekkende diversiteit, lijken internetters het wereldwijd over één ding eens te zijn: Keanu Reeves is dé messias van de 21e eeuw. Hoe komt dat? En wat leert het christenen over hoop en verwachting anno nu?
Of je hem nu kent als ‘the chosen one’ uit cyberthriller The Matrix, als verliefde Alex uit het romantische drama The Lake House of als wraakzuchtige hondenknuffelaar John Wick: de kans is vrij groot dat je Keanu Reeves de afgelopen twintig jaar regelmatig op het witte doek hebt zien schitteren. Sinds het begin van zijn filmcarrière in 1985 lijkt Keanu ongekend succesvol in vrijwel alle rollen die hij speelt. Sterker nog: naarmate zijn leeftijd vordert (Keanu gaat richting de zestig), groeit de liefde voor de man wereldwijd nu juist onder jongere generaties. Iets dat maar weinig grote acteurs uit de jaren 90 hem nadoen. Met zijn recente deelname aan Cyberpunk 2077, één van de meest geanticipeerde games van de afgelopen drie jaar, steeg zijn populariteit afgelopen jaren tot recordhoogte. In 2019 werd Reeves dan ook door gebruikers van social mediaplatform Reddit (430 miljoen gebruikers, anderhalf miljard bezoekers per maand) zelfs uitgeroepen tot messias van de 21e eeuw. Dat is nogal een titel. Wat maakt Reeves geschikt voor deze Bijbelse titel?
Wie op zoek gaat naar informatie over Reeves, stuit al snel op talloze verhalen en anekdotes, al dan niet gefilmd, waaruit blijkt dat de cultheld eigenlijk een doodnormaal leven leidt én buitengewoon sympathiek is. Zo zien we hoe deze wereldster zijn zitplaats in de metro op eigen initiatief afstaat, hoe hij uitgebreid de tijd neemt om met liefhebbers van zijn films te praten en op de foto te gaan, lezen we dat hij mensen helpt die met pech langs de weg staan, etc. Veel van deze gebeurtenissen worden opgetekend door doodgewone mensen als jij en ik, die hem vaak aanvankelijk niet eens herkennen. Ook zijn privéleven lijkt smetteloos. Zo zijn er zijn geen sappige verhalen over affaires of misbruik te vinden, enkel verhalen van diepe tragiek uit het verleden. Uit alles blijkt dus dat Keanu naast zijn vermogen om een redelijk normaal leven te leiden, dus ook over een buitengewoon prettige persoonlijkheid beschikt. De Hollywoord-ster lijkt derhalve geen last te hebben van sterallures of een messiascomplex. Wat hem misschien juist wel zo sympathiek maakt, is het feit dat hij midden in een aandachtsgeile cultuur juist geen bekendheid zoekt. In deze tijd wemelt het van de mensen die hun ziel verkopen om maar beroemd te worden en zich tot bizar gedrag laten verleiden om aandacht van volslagen vreemdelingen naar zich toe te trekken. Keanu lijkt daar gewoon niet om te geven. Sterker nog: wanneer hem door journalisten en interviewers wordt aangewreven dat mensen hem zien als de ‘nicest man on the planet’, raakt hij zichtbaar ongemakkelijk en ontkent hij dat met klem. Dit ongemak en zijn stelselmatige relativering van zijn sterrenstatus leverde hem vorig jaar dan ook meerdere memes* op, die verwijzen naar Monty Python, waarin de doodnormale Brian ongewild een schare discipelen verzamelt die in hem de messias zien. Wanneer Brian met klem ontkent dat hij geen messias is, zien zijn volgelingen dit teken van nederigheid juist als bevestiging van zijn messiaanse status. De boodschap is duidelijk: Keanu is net als Brian een ongewilde messias, die maar niet van die status af lijkt te komen.
Nu is het heel eenvoudig om vanuit christelijk perspectief de blasfemische kaart te trekken en dergelijke heidense afgoderij te verklaren tot je reinste ketterij. Daarvoor is weinig creativiteit nodig, maar vooral een fors gebrek aan begrip humor op het web. Vanuit mijn eigen fascinatie voor het grensvlak van kerk en cultuur lijkt het me dan ook veel interessanter om te kijken waarom Keanu als messias-figuur wordt gezien en welke inzichten daar voor ons uit naar voren komen. Heeft zijn lange haar en baard daar misschien iets mee te maken, of is er meer over te zeggen?
Allereerst valt op dat Keanu Reeves redelijk consistent is in de rollen die hij vertolkt. Vrijwel altijd speelt hij de karakters met wie het publiek zich hoort te identificeren en sympathiseren. Hierin gebeuren soms rare dingen met je ethische kaders als kijker: zelfs al vermoordt Reeves als John Wick een klein dorp aan mensen als wraak op de moord op zijn hond, als kijker begrijp je het en juich je hem toe. Keanu Reeves is wat dat betreft in meerdere rollen meedogenloos richting het harteloze kwaad. Zijn wraak appelleert aan ons gevoel van rechtvaardigheid: kwaad mag in deze wereld niet het laatste woord hebben en dient met wortel en tak te worden uitgeroeid. Ten tweede kiezen zijn personages vrijwel altijd partij voor een verdrukte minderheid. Of dat nu een stel hackers zijn die het licht hebben gezien, of een weerloos, bebloed huisdier: Keanu staat namens hen op tegen totalitaire systemen van onrecht die soms zó weerzinwekkend massief zijn, dat zelfs als kijker je aanvankelijk de moed in de schoenen zakt. Ten derde laat deze strijd hem zelden ongedeerd. Reeves’ rollen rekenen af met de onschendbare helden uit de jaren 80 en 90, die probleemloos kogels vingen en vervolgens achteloos een sigaretje opstaken. Keanu is kwetsbaar, nerveus, soms angstig, moet incasseren en verlaat vaak gehavend de strijd. Zijn strijd is daarbij vaak ook nog eens eenzaam en zonder publiek of vrienden die hem daarin aanmoedigen. Tot slot zijn deze thema’s buitengewoon consistent in zijn loopbaan, in tegenstelling tot collega Nicolas Cage, die soortgelijke rollen ook heeft afgewisseld met rollen waarin hij de apathische antiheld speelt.
De heiligverklaring van Keanu door het internet, laat christenen zien dat het niet erg is om kritisch te zijn op de cultuur waarin we leven. Dat het niet erg is om niet te doen met wat anderen van je verwachten. Dat het heerlijk is om doodnormaal te zijn. Dat het belangrijk is om zorg te dragen voor mensen om je heen. Belangrijker nog: de adoratie van Keanu laat zien dat middenin de ellende in de wereld, we als mensheid eigenlijk snakken naar verhalen van verlossing en bevrijding. Verhalen van mensen die opstaan tegen onrecht en onderdrukking. Verhalen waarin kwaad niet het laatste woord heeft, maar zelfs de ondergang wordt aangezegd. Ja, zelfs verhalen van vindicatie, waarin recht wordt gedaan aan wie weerloos is. Verhalen van doodgewone mensen die geen bekendheid zoeken, maar ook zonder camera het goede doen. Verhalen die blijkbaar hoop en verwachting geven.
Als dit de verhalen zijn waar onze cultuur het stempel ‘messias’ aan verleent, hebben we als christenen een fantastisch verhaal te vertellen. Hier liggen volop kansen en mogelijkheden, richting onze tieners en jongvolwassenen die opgroeien met deze films en games, maar ook onder volwassenen met elkaar, als we de dialoog met de cultuur maar wél echt opzoeken en bereid zijn daar ook echt naar te luisteren. Keanu Reeves is voor ons uiteraard niet de messias en komt eens niet in de buurt van de verlossing die God voor ogen heeft met deze wereld. Maar Keanu’s ongewenste label laat wel een verlangen in deze tijd en wereld zien waar ik als volgeling van Jezus en voorganger maar al te graag bij aan zou sluiten: een diep gekoesterde hoop op herstel.
(* Een meme is een wereldwijde ‘inside joke’, gebaseerd op afbeeldingen uit de pop-cultuur)